Czy można wymienić łąkotkę? | OMP#065

Odcinek sześćdziesiąty piąty podcastu Ortopedia  – Moja Pasja!

Czy można wymienić łąkotkę. ?

Łąkotka jest bardzo ważną strukturą stawu kolanowego. Urazy i przeciążenia kolana doprowadzają do jej uszkodzenia, co w rezultacie może spowodować zmiany zwyrodnieniowe stawu, ból, wysięki, ograniczenia w aktywności, a wreszcie konieczność wymiany stawu na protezę. Perspektywa straszna. Dzisiaj spróbuję przeanalizować, czy w takim razie łąkotkę można wymienić…

*****************************

W temacie łąkotek możesz poczytać i posłuchać również :

• Łąkotka – budowa i funkcja  www.drmick.pl/019
• Łąkotka – jak leczyć, jakie są zalecenia po operacji? – www.drmick.pl/020
• Zablokowanie kolana = „rączka od wiadra”? – www.drmick.pl/048
• Granice naprawy łąkotki – www.drmick.pl/063
• Kanał YouTube Doktor Mick

Ortopedia Moja Pasja  – podcast w formie audio i wideo

Podcast udostępniam na wszelakich aplikacjach podcastowych typu iTunes (i wszystich które korzystają z katalogu iTunes) oraz Spotify, Google Podcast, Stitcher, iHeart Radio, Android

Oglądając wideo  zasubskrybuj proszę kanał na YouTube oraz kliknij symbol dzwoneczka, dzięki temu otrzymasz powiadomienie, gdy opublikuję nowy film.

A jeśli wolisz czytać to śmiało przewijaj w dół lub pobierz tekst w wersji PDF

Transkrypcja

Również w wersji  PDF

Łąkotka jest bardzo ważną strukturą stawu kolanowego. Urazy i przeciążenia kolana doprowadzają do jej uszkodzenia, co w rezultacie może spowodować zmiany zwyrodnieniowe stawu, ból, wysięki, ograniczenia w aktywności, a wreszcie konieczność wymiany stawu na protezę. Perspektywa straszna. Dzisiaj spróbuję przeanalizować, czy w takim razie łąkotkę można wymienić…

Czy słucha mnie ktoś, kto nie wie jeszcze co to jest łąkotka? Pewnie nie. Ale dla porządku powiem, że łąkotka znajduje się w kolanie i odpowiada za amortyzację, wyrównanie obciążeń przenoszonych przez chrząstkę, rozprowadzanie płynu stawowego oraz stabilizację. To tak po krótce.

Łąkotka znajduje się w kolanie i odpowiada za amortyzację, wyrównanie obciążeń przenoszonych przez chrząstkę, rozprowadzanie płynu stawowego oraz stabilizację.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej o łąkotce, jej budowie, funkcji i innych aspektach, zapraszam Cię do wysłuchania moich wcześniejszych odcinków. Mianowicie dziewiętnastego, dwudziestego, czterdziestego ósmego i sześćdziesiątego trzeciego.  W tym ostatnim wykazywałem, że czasem walka o łąkotkę może nie być sensowna i dochodzi do większej lub mniejszej resekcji. Mała łąkotka lub jej brak powoduje przeciążenia doprowadzające do zmian zwyrodnieniowych. I co wtedy? Pomysł nasuwa się więc sam. Trzeba łąkotkę wymienić na nową! Jakie więc mamy opcje?

Pierwszą opcją jest przeszczep od dawcy

Pierwszą opcją jest przeszczep od dawcy. No bo skoro można przeszczepić serce, nerkę czy soczewkę, to dlaczego nie łąkotkę? Tak to dobry pomysł. Przy całkowitym braku łąkotki, przy stosunkowo dobrym stanie kolana, bez deformacji kostnej kłykci i  wypłaszczenia powierzchni stawowych, możemy myśleć o transplantacji. Pacjent kwalifikowany do przeszczepu nie powinien być starszy niż około 50 – 55 lat i nie może mieć nadwagi. Co więcej, kolano nie powinno być w przewlekłym stanie zapalnym.

Pacjent kwalifikowany do przeszczepu nie powinien być starszy niż około 50 – 55 lat i nie może mieć nadwagi.

Łąkotkę dla danego pacjenta zamawia się w banku tkanek. Uwzględniamy czy jest to łąkotka przyśrodkowa czy boczna oraz prawa czy lewa. Musimy również podać potrzebny rozmiar, bo łąkotka jest trochę jak wkładka w bucie. Nie może być ani za mała ani za duża. W odróżnieniu natomiast od innych przeszczepianych od ludzi tkanek, nie potrzebna jest zgodność tkankowa, czyli nie dobieramy łakotki pod względem choćby grupy krwi, bo łąkotka z banku jest tak naprawdę martwą tkanką, poddaną wcześniej sterylizacji radiacyjnej. Nie ma w niej żywych komórek, jak w przypadku przeszczepianej nerki. A dlaczego? Bo takie jest w Polsce prawo.

Łąkotka z banku jest martwą tkanką, poddaną wcześniej sterylizacji radiacyjnej.

Praktycznie wszystkie tkanki ortopedyczne w Polsce pobierane są ze zwłok bez zachowania warunków sterylności. Dla przypomnienia: taką nerkę czy serce pobiera się od dawcy w warunkach sali operacyjnej, sterylnie, po śmierci mózgu, ale przy nadal podtrzymywanych funkcjach życiowych jak tętno i oddech. Takie tkanki są żywe, po pobraniu jedynie schładzane, gotowe bezpośrednio do transplantacji.

Przeszczep łąkotki jest dość trudnym i zaawansowanym artroskopowo zabiegiem. Łączy w sobie wszystkie techniki naprawy łąkotki. Musimy tu zamocować korzenie oraz różnymi technikami doszyć łąkotkę do ściany stawu.

Po operacji kolano jest czasowo unieruchamiane, przeważnie na okres około 3 tygodni. W tym czasie na nodze nie wolno nam stawać. Potem stopniowo obciążamy kończynę oraz mobilizujemy zakresy zgięcia, tak aby w pełni stawać po około 2 miesiącach i w tym czasie zginać kolano nie więcej niż około 90 stopni. Proces gojenia i przebudowa trwa powyżej roku.

Proces gojenia i przebudowy łąkotki trwa powyżej roku.

Należy pamiętać, że sam zabieg nie jest pozbawiony możliwych powikłań wczesnych. Kolano może być sztywne, z ograniczeniem zakresu ruchu. Może dojść do infekcji, drobnych zaburzeń neurologicznych, wreszcie łąkotka może się nie wgoić i ulegnie stopniowej destrukcji. Wgojenie łąkotki jest trudne, bo nawet oryginalna łąkotka jest słabo ukrwiona, a co za tym idzie, ostateczne ukrwienie przeszczepu jest prawie niemożliwe.

Ciekawi jesteście, jakie są wyniki takiego przeszczepu? Obserwacje dowodzą, że przeżycie 10 letnie przeszczepu jest na poziomie 70-80%, a najczęstszym problemem jest wtórne uszkodzenie łąkotki. Co więcej, pomimo że przeszczep zapewnia poprawę objawową w aktywnościach dnia codziennego, to niejasne są dowody na faktyczne zapobieganie rozwojowi zmian zwyrodnieniowych. Ponad 40% operowanych pacjentów jest niezadowolona z powodu brak możliwości powrotu do pierwotniej sprawności, jednak tylko kilkanaście procent z tych niezadowolonych nie zgodziłoby się na ponowny przeszczep. Czyli jakąś tam poprawę odczuwają.

Myślę, że pacjenci powinni być świadomi, że przeszczep łąkotki jest „procedurą ratunkową”, która ma na celu uczynienie poważnego problemu znośnym, a nie umożliwienie forsownego biegania, skakania i obracania się na kolanie, analogicznie zresztą jak przy rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego. Chociaż możliwe jest wznowienie pewnego poziomu sportu po przeszczepie łąkotki, prawdziwe pytanie nie brzmi, „kiedy aktywność sportowa jest wskazana”, ale „czy w ogóle powinna być zalecana”.

Po przeszczepie łąkotki pytanie nie brzmi:

„Kiedy aktywność sportowa jest wskazana”,

ale 

„czy w ogóle powinna być zalecana”.

Ok. Wiemy już, że można łąkotkę przeszczepić od dawcy. A w takim razie czy są jakieś sztuczne implanty, które można byłoby wszczepić w miejsce łąkotki?

Ano są. Przyjrzyjmy się im.

Historycznie, do wyprodukowania sztucznej łąkotki rozważano zastosowanie różnych materiałów. Wymienimy tu tworzywa sztuczne, metale i biomateriały, w tym drukowane 3D. Pomysłów jest dużo, wiele w fazie projektów, które jeszcze długo nie zobaczą pacjenta. Powiem w takim razie o takich które były, są lub w najbliższym czasie będą miały szansę zaistnieć.

UniSpacer™

O ile najbardziej biologicznym i anatomicznym sposobem jest wspomniany przeszczep od dawcy, to po drugiej stronie stoi UniSpacer™. Jest to metalowy samocentrujący, interpozycyjny dystanser bez mocowania. Taki talerzyk wsuwany pomiędzy kość udową a piszczelową. Stosowany był przez kilka lat, jednak wysoki wskaźnik rewizji doprowadził do wycofania urządzenia ze sprzedaży w 2011 r.

CMI i Actifit

Dwa implanty prezentują grupę tak zwanych „meniscal scafolds” co można przetłumaczyć jako rusztowania łąkotki.

Idea jest taka: wszczepimy porowate struktury wykonane z materiałów biomimetycznych, w które organizm wbudowuje żywe, autologiczne komórki i odtwarza strukturę włóknistą łakotki, a tym samym pierwotną biomechanikę stawu kolanowego. Warunek jest taki, aby rusztowania miały szybkość degradacji dopasowaną do szybkości regeneracji tkanki łąkotki. W przypadku skafoldów, nie mówimy o zastąpieniu całej łąkotki. Jest to element zastępujący uszkodzony fragment łąkotki. Potrzebne są w takim razie zdrowe, nieuszkodzone korzenie łąkotki oraz naturalny, unaczyniony brzeg obwodowy.

Skafold to element zastępujący uszkodzony fragment łąkotki, nie całą łąkotkę.

Wyróżnimy tu dwa produkty: implant łąkotki kolagenowej (CMI; Stryker) wykonany z materiału naturalnego oraz rusztowanie łąkotki Actifit® (Orteq Sport Medicine) wykonane z materiału syntetycznego. Oba opracowano w latach 90tych XX wieku, ale po latach stosowania obecnie z tego co mi wiadomo na rynku pozostał tylko Actifit.

Podejrzewam, że i Actifitu dni są policzone, bo przeglądając literaturę nie można wykazać korzyści płynących ze stosowania implantu u pacjentów cierpiących na ból po meniscektomii, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej. Co więcej, zgłaszane są stosunkowo wysokie wskaźniki niepowodzeń, sięgające nawet 31,8% po pięciu latach. Tak więc w krótkim okresie korzyści są, ale w długim zanikają. Być może implanty te wymagają jeszcze dopracowania.

MeniscoFix™

MeniscoFix™ to polimerowe rusztowanie z dodatkiem kolagenu i kwasu hialuronowego, drukowane w 3D. Jego wzmocniona włóknami struktura umożliwia przymocowanie zarówno do tkanek miękkich, jak i kości, co daje możliwość całkowitej wymiany łąkotki. Ten implant jest fazie testów i u na razie nie było jeszcze badań klinicznych na ludziach.

NUsurface® i Artimis®

NUsurface® (Active Implants) i Artimis® (ATRO Medical) to implanty, które składają się ze stosunkowo nowego elastomeru termoplastycznego: poliwęglanu uretanu Bionate®

NUsurface jest wkładką podobną do samocentrującego metalowego Unispacera, tyle tylko że wykonany z tworzywa sztucznego. Do prawidłowego działania potrzebna jest zachowana obwodowa część łąkotki a implantu w żaden sposób nie mocuje się.

NUsurface jest dostępny w badaniach klinicznych od 2008 roku i są on obiecujące. Firma Active Implants zapowiada komercyjną dostępność za około 2 lata.

Artimis® to proteza łąkotki przyśrodkowej. Oprócz głównego trzonu zawiera również coś w kształcie rogów łąkotki co umożliwia jej mocowanie do kości. Można powiedzieć, że Artimis najbardziej wiernie odtwarza anatomię łąkotki.

Artimis najbardziej wiernie odtwarza anatomię łąkotki.

W zeszłym roku rozpoczęto badanie kliniczne z udziałem 10 pacjentów. Wkrótce spodziewane są roczne dane, które dostarczą cennych spostrzeżeń na temat bezpieczeństwa i skuteczności urządzenia. Wstępne wyniki wskazują, że proteza jest w stanie zmniejszyć ból po meniscektomii, a implanty łąkotki pozostają nienaruszone.

No i tu lista możliwości się kończy. No chyba, że pominąłem coś ważnego? Pamiętajmy jednak, że nagrywam to pod koniec 2024r.

Czy można w takim razie wymienić łąkotkę? Widać, że można, ale przede wszystkim używając allograftu, czyli przeszczepu do dawcy, innego człowieka.  Częściowo uzupełnić można łąkotkę używając Actifitu. Pozostałe implanty albo zostały wycofane albo jeszcze nie są wprowadzone. Jest jednak światło w tunelu, więc może niedługo portfolio możliwości poszerzy się.

Dziękuję dzisiaj za uwagę i życzę oczywiście, abyś nie musiał / nie musiała wymieniać swojej łąkotki. Szanujmy swoje łąkotki!